Image Image Image Image Image Image Image Image Image

Asım O. Barut’un Bilime Katkıları

  • Mezon ve baryonlar için sekizli (octet) simetri diyagramları (1958’de Nuovo Cimento’da yayımlandı.) (Gell- Mann ve Neeman’ın 3 yıl sonraki SU(3) simetrisi)
  • Pioncaré grubunun temsillerini kullanarak saçılma genliklerinin ilk kuruluşu (Bu çalışma, parçacık fiziğinde tamamiyle yeni bir alanın açılmasına öncülük etmiştir.)
  • Yüksek-mertebe Lagranjiyenleri için kuantum eylem ilkesinin ortaya atılışı
  • Relativistik Alan Teorisi’nde kompleks açısal mometum teorisi üzerine ilk çalışmalar
  • (2j+I) bileşenli indirgenemez spinörlerin kurulması ve toplam açısal momentuma göre genliklerin analitik uzatilması (Bu spinörlerin kurulması, daha sonra dalga denklemlerinin geliştirilmesine yardımcı olmuştu)
  • Elektromagnetik ve zayıf etkileşimlerin S-Matrisi teorisi (elektronun değerindeki anormal magnetik momentinin bu çerçevede ilk çıkarılışı)
  • “Dinamik Gruplar” teorisinin ortaya atılması ve geliştirlmesi (Bununla, metematikte yeni bir cebirsel yapıya ilk adım atıldı ve atomik, çekirdek ve parçacık fiziğinde pek çok başarılı uygulamaları oldu.)
  • Hadronlar, H-atomu ve leptonlar için 0(4,2) Modeli (Hem dipol form faktörünün, hem de kütle spektrumunu öngörmede başarılkı oldu. SLAC’da en yüksek enerjilere kadar doğrulandı.)
  • Sonsuz-bileşenli yeni relativistik dalga denklemlerinin kurulması ve incelenmesi (Bu denklemler, dinamik kompozit parçacıkların yapısını, tek relativiztik nesne olarak tasvir etmeyi mümkün kılmakta.)
  • Proton’un “dyonium” denen yeni bir magnetik tek kutup modeli
  • SU(1,1) non-kompakt grubuun bir koherent durum temsilinin ilk ortaya atılışı (Bu çalışma, kuantum alan teorisine ve kuantum optiğine uygulanmak üzere, yarı basit Lie gruplarına genelleştirildi.)
  • Madelung kuralını ve onun 0(4,2)-grup simetrisini birleştirerek, elementlerin periyodik tablosuna yeni bir bakış açısı getirdi
  • “Cebirsel saçılma teorisi” ve saçılmaya non-kompakt grupların uygulanması
  • “Dinamik elektromagnetik sicim” kavramının ortaya atılması; Dirac’in monopoller üzerine ikinci makalesinin genişletilmesi ve ayrıca uçlarında noktasal kütleler bulunan sicimlerin alan teorisi;
  • Üç-boyutta tam integre edilebilir N-cisim problemlerinin bir sınıfın keşfi ve incelenmesi
  • “Kompakt dinamik sistemler” kavramı
  • QED’nin sonlu, non-perdürbatif “öz-alan” formülasyonu (Lamb kayması ve diğer ışımasal etkilerin hesaplanması, relativistik QED’nin temellerinin araştırılmasına ışık tuttu)
  • Dirac elektronunun Zitterbewegung’lu klasik spinör modeli ve Lorentz-Dirac denkleminin spini içerecek bir şekle genelleştirilmesi
  • QED’de kovaryant iki-fermiyon denklemleri
  • Olasılık yorumuna dayanan standart kuantum mekaniğinden farklı olarak, yeni bir deterministik “tek olayların kuantum teorisi”nin kurulması (Bu teoriyle, kuantum paradokslarının çözüleceği umuluyor).
Asım Barut’un çalışmaları 3 ana başlıkta toplanabilir: *
1- Kuramsal Fiziğin Temel Problemleri
Bu bölümde, dinamik grup kuramı ve uygulamaları, sonsuz-bileşenli göreli hareket denklemleri, kimyasal elementlerin periyodik cetvelinin grup kuramı, klasik elektrodinamikte ışınım problemi, kuantum elektrodinamiğinin öz-alan yaklaşımı, elektromagnetik ve zayıf etkileşmelerin saçılma matrisi kuramı sayılabilir. Grup gösterimlerini dinamik sistemlere ilk uygulayan Asım Barut oldu; böylece de dinamiğin altında geniş bir geometrik yapının yer almış olabileceği düşüncesi kuvvet kazandı.
2- Matematiksel Fizik
Bu bölümün alt başlıkları ise, göreli saçılma matrisinin simetri özellikleri ve göreli denklemler, Lagrange değişim ilkesinin yüksek basamaklı sistemlere genişletilmesi, kompakt olmayan grupların matematiksel ve fiziksel özellikleri, konform gruplar ve uygulamaları, çizgisel olmayan dinamik sistemler ve grup özellikleri olarak sıralanabilir.
3- Temel Parçacıklar Fiziği
Barut’un çalışmalarının büyük bir kısmı bu alandadır. Bu doğrultudaki çalışmalarına temel parçacıkların sınıflandırılmasıyla başlamış; Gell-Mann ve Neeman’dan üç yıl önce Nuovo Cimento dergisinde mezon ve baryonların sekizli simetri diyagramlarını yayımlayarak “sekizli” simetriye dikkatleri çekmişti. Son zamanlarda, temel parçacıkların yapıtaşları ve bunların arasındaki temel kuvvetler konusunda, “kuark modeli”ne karşı bir seçenek olarak “magnetik model”i geliştirmişti.
(*) Z. Zekeriya Aydın, Bilim ve Teknik, Şubat 1995